Kızamık bilhassa evlatların üstünde tahribat yaratan bir hastalık.
Uzmanlar, bu hastalığın iki doz aşı ile önleyebileceğini belirterek, aşıdan kaçılmaması icap ettiğini hatırlatıyor.
Daha çok yaşam kurtarmak ve bu ölümcül virüsün en savunmasızlara zarar vermesini engellemek için nerede yaşanırsa yaşansın, hepimiz için aşılar yaşam kurtarıyor.
Türkiye’de de kızamığı hafife alarak aşı karşıtlığı yürütenlerin evlatlarının sağlığının tehlikede olduğuna dair açıklamalar yapılıyor.
KIZAMIK NASIL BULAŞIYOR?
Kızamık, yüksek oranda bulaşıcı bir hastalıktır ve çoğu zaman hava kanalıyla, enfekte bir kişinin öksürmesi, hapşırması ya da hitabı esnasında yayılır. Kızamık virüsü, havada asılı kalabilir ve virüsle direkt temasta bulunan kişilerde hastalığa yol açabilir.
İşte kızamığın bulaşma yolları:
Hava kanalıyla bulaşma: Kızamık virüsü, enfekte bir kişinin öksürmesi, hapşırması yada hitabı esnasında havaya yayılan damlacıklar vesilesiyle bulaşır. Bu damlacıklar havada bir süre kalabilir ve yakın mesafede bulunan başka kişilere bulaşabilir.
Direkt temas: Virüs, enfekte kişinin burun akıntısı yada tükürüğüne temas edilen yüzeylerden de bulaşabilir. Bir şahıs, bu tür yüzeylere dokunduktan sonrasında ağzına, burnuna yada gözlerine dokunursa virüs bulaşabilir.
BULAŞMA SÜRESİ
Bulaşma süresi: Kızamık virüsü bulaşıcıdır ve hastalık emaresi göstermeden birkaç gün ilkin de bulaşabilir. Emareler başladıktan sonrasında ise, hastalık ortalama 4 gün süresince bulaşıcı kalır.
Kızamık aşısı, bu hastalıktan korunmanın en etkili yoludur. Aşılı kişiler, kızamığa karşı oldukça daha kuvvetli bir bağışıklığa haiz olur.
KIZAMIĞIN BELİRTİLERİ NELER?
Kızamık, çoğu zaman 10-14 gün devam eden bir kuluçka periyodu sonrasında ortaya çıkar ve birkaç aşamada emare verir. Kızamığın emareleri şunlardır:
İlk Emareler (Kuluçka Sürecinin Sonunda):
Kızamığın ilk emareleri, soğuk algınlığına benzer olabilir ve çoğu zaman şunları ihtiva eder:
-Yüksek ateş (çoğu zaman 38-40°C içinde)
-Öksürük (çoğu zaman kuru ve devamlı)
-Burun akıntısı yada tıkanıklığı
-Gözlerde sulanma ve kızarıklık (konjonktivit)
-Boğaz ağrısı
-Vücut ağrıları yada halsizlik
-Işığa duyarlılık (fotofobi)
Bu emareler, çoğu zaman kızamık enfeksiyonunun ilk birkaç gününde ortaya çıkar ve oldukça rahatsız edici olabilir.
Daha Belirgin Emareler (3-5. Gün):
Kızamık ilerledikçe, daha spesifik ve belirgin emareler ortaya çıkar:
Koplik lekeleri: Ağız içinde, bilhassa yanakların iç kısmında ufak, beyaz-koyu gri noktalar (daha oldukça diş etlerinin yakınına) görülebilir. Bunlar kızamığın oldukça tipik bir emaresidir ve çoğu zaman hastalığın erken evresinde birkaç gün ilkin ortaya çıkar. Bu lekeler, kızamığın tanısını doğrulamada destek olabilir.
Döküntü: Kızamığın en malum emaresi olan döküntü, çoğu zaman ateşin yükselmesinden birkaç gün sonrasında ortaya çıkar.
Başlangıçta yüzde (bilhassa saçlı deri, alın ve kulak arkası) görülür. Peşinden boyun, omuzlar, beden ve kol benzer biçimde vücuda yayılır. Son olarak, bacaklar ve eller döküntüyle kaplanır. Döküntü, kırmızı, lekeli, kabarık ve birleşmiş şekilde görünür.
Çoğu zaman döküntü 3-5 gün sürebilir, peşinden hafifler.
Döküntü Sonrası Emareler:
Ateşin düşmesi: Döküntülerin ortaya çıkmasından sonrasında ateş çoğu zaman düşer.
Bitkinlik ve halsizlik: Döküntüler geçtikten sonrasında hasta şahıs çoğu zaman halsizlik, bitkinlik ve düşük enerji seviyeleri hissedebilir.
Öteki Ihtimaller içinde Emareler:
-İştah kaybı
-İshal (bazı hastalarda görülebilir)
KOMPLİKASYONLAR
Kızamık, çoğu zaman hafifçe bir hastalık olarak başlasa da, bilhassa çocuklarda ve bağışıklık sistemi zayıf olan kişilerde ciddi komplikasyonlara yol açabilir:
-Orta kulak enfeksiyonu (otitis media)
-Zatürre (pnömoni)
-Beyin iltihabı (ensefalit)
-Kızamık sonrası bağışıklık yetersizliği
Kızamığın emareleri ve tesirleri kişiden kişiye değişebilir, sadece çoğu zaman çocuklarda daha şiddetli seyreder.
KIZAMIĞA YAKALANANLAR NE YAPMALI?
Kızamığa yakalanan bir şahıs, çoğu zaman hastalığın sertliğini hafifletmek ve başkalarına bulaştırmamak için dikkatli olmalıdır. Eğer kızamık şüphesi var ise ya da teşhisi konmuşsa, aşağıdaki adımlar takip edilmelidir:
Doktora başvurun
Kızamık, çoğu zaman evde tedavi edilebilecek bir hastalık olsa da, bilhassa yüksek ateş, şiddetli öksürük, zorlukla nefes almayı ya da öteki komplikasyon emarelerini fark ederseniz kesinlikle doktora başvurmalısınız. Doktorunuz, hastalığın seyrini seyretmek için size önerilerde bulunabilir ve gerekirse tedavi planı oluşturabilir.
İzolasyon (Karantina)
Kızamık son aşama bulaşıcı bir hastalıktır. Bu yüzden;
Evde kalmak: Kızamık geçene kadar evde kalmak, hastalığın başkalarına yayılmasını önlemek için oldukça önemlidir. Kızamık, döküntüler ortaya çıkmadan birkaç gün ilkin bulaşıcı olabilir, bu yüzden başkalarından mümkün olduğunca uzak durmalısınız.
Eğitim yada çalışmaya gitmeme: Okul, iş yeri benzer biçimde toplu alanlara gitmemeniz önemlidir, zira virüs hızla yayılabilir.
Ateşi denetim altına almak
Kızamık çoğu zaman yüksek ateşe niçin olur. Ateşi düşürmek için şunları yapabilirsiniz:
Bolca su içmek: Vücudun susuz kalmaması için bolca oranda sıvı tüketmek önemlidir.
Ateş düşürücü ilaçlar: Doktorun önerisiyle parasetamol yada ibuprofen benzer biçimde ateş düşürücü ilaçlar kullanılabilir. Sadece aspirin kullanmaktan kaçınılmalıdır, zira bu bazı çocuklarda Reye sendromu benzer biçimde ciddi komplikasyonlara yol açabilir.
Dinlenmek ve istirahat etmek
Kızamık, vücudu zayıflatan bir hastalıktır. Kafi uyku ve dinlenme, iyileşme sürecini hızlandırabilir ve bağışıklık sisteminin muntazam çalışmasını destek sunar.
Gözleri koruma
Kızamık, gözleri etkileyebilir ve gözlerde kızarıklık, sulanma benzer biçimde şikayetlere yol açabilir. Gözleri korumak için;
Işığa duyarlılık sebebiyle loş ışıklı ortamda dinlenmek iyi olabilir.
Gözleri tertipli olarak temizlemek, bilhassa sulanma var ise, enfeksiyon riski açısından önemlidir.
Ağız ve burun hijyeni
Öksürürken yada hapşırırken ağız ve burun kapalı tutmak: Bu, başkalarına bulaşmayı önler.
Ellerin sık sık yıkanması: Virüs, eller vesilesiyle başkalarına da bulaşabilir, bu yüzden sık sık ellerinizi sabunla yıkamanız oldukça önemlidir.
KOMPLİKASYONLARI İZLEYİN
Kızamık, bazı komplikasyonlara yol açabilir. Bu yüzden aşağıdaki emareler görülürse derhal bir doktora başvurulmalıdır:
-Nefes almakta güçlük çekmek
-Şiddetli baş ağrısı, boyun tutulması yada nöbetler (beyin iltihabı emaresi olabilir)
-Kulak ağrısı, işitme kaybı yada kulak akıntısı (orta kulak enfeksiyonu emaresi olabilir)
-Karın ağrısı, kusma yada ishal
Bağışıklık durumu
Bağışıklık sistemi zayıf olanlar (mesela bağışıklık baskılayıcı tedavi gören kişiler yada başka sıhhat sorunları olanlar) daha çok risk altındadır. Bu kişilerde kızamık oldukça daha ağır seyredebilir, bu yüzden hastalık belirtilerinin başladığı andan itibaren derhal tıbbi yardım alınmalıdır.
Aşı durumu
Eğer kızamık şüpheli yada kesinleşmişse, kişiye en kısa sürede kızamık bağışıklığı (aşı) olmayan kişilerle temas etmemesi gerektiği hatırlatılmalıdır. Ek olarak, aşısız kişilere, bilhassa yakın temaslı küçüklere kızamık bulaşmaması için dikkat edilmelidir.
KIZAMIK SONRASI YAPILACAKLAR
Kızamık geçtikten sonrasında şahıs birkaç hafta süresince halsizlik hissedebilir, bu yüzden iyileşme sürecinde fazla zorlanmamak önemlidir. Ek olarak, bağışıklık sistemi hemen hemen güçlenmemişse daha çok dinlenmek iyi olacaktır.
KIZAMIK İKİ DOZ AŞI İLE ÖNLENEBİLİYOR
Kızamık hastalığının iki doz kızamık aşısıyla önlenebileceği belirtilen raporda, 2023’te 22 milyondan fazla çocuğun ilk doz kızamık aşısını kaçırılmış olduğu kaydedildi.
İKİNCİ DOZU ALMAYANLAR OLDU
Raporda, “Küresel olarak yetersiz aşılama kapsamı, vakalarda artışa niçin oluyor. Geçen yıl dünya genelinde evlatların tahminen yüzde 83’ü ilk doz kızamık aşısını olurken, yalnızca yüzde 74’ü tavsiye edilen ikinci dozu aldı.” ifadeleri kullanıldı.
“EN BULAŞICI VİRÜSLERDEN BİRİ”
Kızamığın en bulaşıcı virüslerinden biri olduğuna işaret edilen raporda, kızamık salgınını önlemek ve toplumları bu virüsten korumak için her ülkede 2 doz kızamık aşısının yüzde 95 yada daha çok oranda uygulanması gerektiği vurgulandı.
GEÇEN YIL 57 ÜLKEDE SALGIN YAŞANDI
Aşılama kapsamındaki küresel boşluklar sonucunda 57 ülkede 2023’te büyük yada yıkıcı kızamık salgını yaşandığı bildirilen raporda, “Salgın, ABD kıtası hariç tüm bölgeleri etkiledi. DSÖ’nün Afrika, Doğu Akdeniz, Avrupa, Güneydoğu Asya ve Batı Pasifik bölgelerindeki vakalarda mühim artış yaşandı. Tüm büyük yada yıkıcı salgınların neredeyse yarısı Afrika bölgesinde meydana geldi.” ifadeleri kullanıldı.
VAKA SAYISI YÜZDE 20 ARTTI
Dünya Sıhhat Örgütü (DSÖ), 2023’te dünya genelinde tahminen 10,3 milyon kızamık vakası görüldüğünü ve vakalarda bundan önceki yıla bakılırsa yüzde 20’lik artış kaydedildiğini bildirdi.
DSÖ ve ABD Hastalık Denetim ve Önleme Merkezleri (CDC) kızamık hastalığına ilişkin yeni raporunu yayınladı.
HAYAT KURTARAN AŞI
Raporda görüşlerine yer verilen DSÖ Genel Direktörü Tedros Adhanom Ghebreyesus, kızamık aşısının son 50 yılda öteki tüm aşılardan daha çok yaşam kurtardığını hatırlattı.
