Günümüzde en sık görülen kanser türlerinin başlangıcında akciğer kanseri geliyor.
Sanayileşme, kentleşme ve insan faaliyetleri sebebiyle meydana gelen dış mekan hava kirliliğinin ise akciğer kanseri riskini yüzde 10 artırdığı kaydedildi.
Tütün ve tütün ürünleri kullanımının yanı sıra hava kirliliği de hastalığın sebepleri içinde gösteriliyor.
Türkiye’de de 2022 senesinde 68 bin 440 şahıs hava kirliliğine bağlı hastalıklar sebebiyle yaşamını yitirdi.
Türkiye’den riskli iller sırasıyla İstanbul, İzmir, Bursa, Ankara, Manisa, Balıkesir, Aydın, Konya, Mersin ve Adana oldu.
KARA RAPORDA TÜRKİYE VAR
Hava kalitesi ile ilgili olarak Temiz Hava Hakkı Platformu (THHP) tarafınca her yıl gösterilen Kara Rapor’a bakılırsa; Türkiye’de 2022 senesinde 68 bin 440 şahıs hava kirliliğine bağlı hastalıklar sebebiyle yaşamını kaybederken hava kirliliğiyle ilişkili ilk 5 ölüm sebebi kalp-damar hastalıkları, kronik solunum hastalıkları, kanserler, diyabet ve kronik böbrek hastalıkları ile solunum enfeksiyonları olarak sıralandı.
HAVA KİRLİLİĞİNDEN EN ÇOK ÖLÜM YAŞANAN ŞEHİRLER
Hava kirliliği kaynaklı en oldukça ölüm İstanbul, İzmir, Bursa ve Ankara’da kayıtlara geçerken bu illeri Manisa, Balıkesir, Aydın, Konya, Mersin ve Adana takip etti.
ÖLÜM NEDENİ HAVA KİRLİLİĞİ OLAN ŞEHİRLER
Ölüm sebepleri içinde hava kirliliğinin en üst sırada yer almış olduğu il yüzde 41,11 ile Hakkari olurken, bu oran Batman’da yüzde 34,2, Şırnak’ta yüzde 30,24, Muş’ta yüzde 30,23, Malatya’da yüzde 29,41, Iğdır’da yüzde 24,43, Şanlıurfa’da yüzde 24,32, Ağrı’da yüzde 23,86, Osmaniye’de yüzde 23,44, Gaziantep’te ise yüzde 23,06 oldu.
EN ÖNEMLİ NEDENLERİNDEN BİRİ FOSİL YAKIT KULLANIMI
THHP Koordinatörü Deniz Gümüşel, hava kirliliğinin en mühim sebeplerinin fosil yakıt kullanımı, endüstri tesislerinde meydana getirilen yakma dışı öteki işlemler, atıklar, madencilik ve inşaat faaliyetleri ile ziraat ve hayvancılık esnasında ortaya çıkan kirletici gaz ve partikül maddeler bulunduğunu söylemiş oldu.
Dünya Sıhhat Örgütü (DSÖ) tarafınca desteklenen Küresel Hastalık Yükü çalışmasına bakılırsa hava kirliliğinin dünya genelinde ölüme yol açan riskler içinde 2’inci sırada bulunduğunu belirten Gümüşel, “Aynı çalışmaya bakılırsa 2021’de Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı (KOAH) sonucu ölümlerin yüzde 47,91’i, iskemik kalp hastalığı sonucu ölümlerin yüzde 27,73’ü, inme sonucu ölümlerin yüzde 27,44’ü, akciğer kanseri sonucu ölümlerin yüzde 18,56’sı, diyabet sonucu ölümlerin ise yüzde 17,01’i hava kirliliğine bağlı gerçekleşti.” dedi.
ÖNLEM ALINABİLİR
Hava kirliliğini halk sağlığı açısından yüksek risk doğuran sadece mühim seviyede önlenebilir bir mesele olarak nitelendiren Gümüşel, bunun için atılabilecek öncelikli adımların enerjide kömür başta olmak suretiyle fosil yakıt kullanımını bırakmak, enerji ve endüstri tesislerini sıkı denetlemek, ulaşımda toplu taşıma sistemlerini tercih etmek ve şehir planlamasını buna uygun şekilde yapmak bulunduğunu açıkladı.
“KADINLAR DIŞ ORTAM KİRLİLİĞİNDEN DAHA FAZLA ETKİLENİYOR”
Türkiye Solunum Araştırmaları Derneği (TÜSAD) Akciğer Kanseri Emek harcama Grubu Başkanı Doç. Dr. Pınar Akın Kabalak, ulaşım araçları, fabrikalar, orman yangınları, volkanik hareketlilik, rafineriler, temizlik malzemeleri ve inşaat malzemeleri kaynaklı, kanserojen etkiye haiz birçok gazın havaya karışarak kirliliğe niçin bulunduğunu aktardı.
AKCİĞER KANSERİ, KANSERE BAĞLI ÖLÜMLERDE İLK SIRADA
Akciğer kanserinin tüm dünyada kansere bağlı ölümlerin başlıca sebebi bulunduğunu aktaran Kabalak, sözlerini şu şekilde sürdürdü:
Meydana getirilen araştırmalara bakılırsa dış mekan hava kirliliği tek başına akciğer kanseri riskini yüzde 10 artırıyor. Hava yollarımızı döşeyen dokuların her nefeste toksik maddelere maruz kalmaları, düzgüsel gelişme özelliklerini kaybedip kontrolsüz bir çoğalma sürecine girmelerini tetikliyor. Bilhassa sanayisi gelişmiş toplumlarda bu risk daha çok. İç mekan hava kirliliğinde ise çekince daha çok olabilir. Şu şekilde ki bina inşaatı süresinde kullanılan malzemelerde asbest varlığı yada fena yapı malzemeleri sebebiyle ortaya çıkan radon gazı, sigaradan sonrasında en yüksek riske haiz. Gene düşük gelirli toplumlarda kapalı alanda ısınmak ya da pişirmek için kullanılan fosil yakıtlar solunum yolu dokularını hasarlandırarak kansere yol açabilir.
Orta gelirli ülkelerde iç ortam, yüksek gelirli ülkelerde ise sanayileşmenin de etkisiyle dış ortam hava kirliliğinin akciğer kanseri gelişiminde riskli bulunduğunu bildiren Kabalak, araştırmalara bakılırsa hanımefendilerin dış ortam kirliliğinden daha çok etkilendiğini işaret etti.
Solunum sistemine bağlı kanserlerin tüm dünyada ölüm sebepleri içinde ilk sırada yer almış olduğu bilgisini veren Kabalak, çevresel kirlilik ve kanser arasındaki ilişki üstünde en fazla araştırmanın akciğer kanseri üstüne olduğuna ve bilhassa çapı 2,5 mikrometre ve altındaki partikül madde ve nitrojen dioksite uzun soluklu temasın akciğer kanseri riskini yüzde 8 artırdığına dikkati çekti.
RİSKİ AZALTMAK İÇİN YAPILACAKLAR
Kabalak, hava kirliliğine bağlı hastalıklarda riski azaltmak için şu tavsiyelerde bulunmuş oldu:
Bireysel olarak sigara ve öteki tütün ürünlerinden uzak durulmalı, bilhassa minik yerleşim birimlerinde binaları sıvamada asbest içeren ürünler kullanılmamalı, orman yangınlarına yol açabilecek piknik çalışmalarından uzak durulmalı ya da bu faaliyetler öncesinden izin verilen alanlarda yapılmalı. Riskli meslek grupları için iş sağlığı ve güvenliği kurallarına uyulması, koruyucu ekipmanların temini ve kullanımının sağlanması ve yeteri sıklıkta denetimlerin yapılması mühim. Toprak, su ve hava kirliliğine neden olan işletmeler için yönetimsel işlemlerin yapılması, lüzumlu önlemleri almalarının sağlanması ve küresel iklim krizi ile mücadelede internasyonal toplumla ortaklık içinde bulunulması gerekiyor.
AKCİĞER KANSERİNDEN KORUNMANIN YOLLARI
Akciğer kanseri, çoğu zaman sigara içme, eylemsiz içicilik, hava kirliliği ve genetik faktörlerle ilişkilidir.
Sadece, bazı sıhhatli yaşam seçimi değişimleri ve önlemlerle akciğer kanserinden korunmak mümkün olabilir. İşte akciğer kanserinden korunmak için bazı mühim yollar:
Sigara İçmemek
Sigara içmek akciğer kanserinin en büyük risk faktörüdür. Sigara dumanında 70’ten fazla kanserojen madde bulunmaktadır. Sigara içenlerin akciğer kanseri olma olasılığı, içmeyenlere bakılırsa oldukça daha yüksektir.
Eylemsiz içicilikten kaçının: Sigara içen kişilerle aynı ortamda bulunmak da sağlığı negatif etkileyebilir.
Hava Kirliliğine Dikkat Edin
Dış ortam hava kirliliği: Bilhassa büyük şehirlerde, trafikten meydana gelen egzoz gazları, endüstri atıkları ve öteki kirletici maddeler, akciğer sağlığını negatif etkileyebilir.
İç mekan hava kalitesi: Sigara dumanının yanı sıra, eski binalarda bulunan asbest, radon gazı ve bazı kimyasal maddeler de akciğer kanseri riskini artırabilir. Evde hava temizleyiciler kullanmak, iyi havalandırma sağlamak bu riski azaltabilir.
Radon Gazından Korunma
Radon, naturel olarak toprakta ve kayalarda bulunan radyoaktif bir gazdır ve kapalı alanlarda birikerek akciğer kanserine yol açabilir. Evde radon testi yaparak, radon seviyelerinin yüksek olduğu yerlerde önlemler alabilirsiniz.
Sıhhatli Beslenme
Antioksidanlardan varlıklı bir rejim: Meyve, sebze, tam tahıllar, baklagiller şeklinde besinler, hücrelerin zarar görmesini engellemeye destek olabilir.
Kırmızı et ve işlenmiş etleri sınırlama: İşlenmiş etler ve yüksek oranda kırmızı et tüketimi kanser riskini artırabilir. Bunun yerine, sıhhatli yağlar (zeytinyağı şeklinde) ve omega-3 yağ asitleri bakımından varlıklı besinlere yönelmek önemlidir.
Tertipli Egzersiz Yapmak
Tertipli fizyolojik aktivite, bağışıklık sistemini sağlamlaştırır ve genel sıhhat durumunu iyileştirir. Egzersiz, vücudun özgür radikallerle savaşmasına destek olabilir ve kanser riskini azaltabilir.
Düşük Asbest Maruziyeti
Asbest, akciğer kanseri ve bilhassa mesothelioma (plevra kanseri) riskini artıran bir madde olarak bilinir. Eğer asbestli malzemelerle çalışıyorsanız, lüzumlu güvenlik önlemleri alınmalıdır.
Genetik Kontrol ve Tarama
Ailede akciğer kanseri öyküsü var ise, genetik testler ve tertipli sıhhat kontrolleri yaparak erken teşhis şansı artabilir.
Akciğer kanseri tarama: Sigara içmiş olan 50 yaş üstü bireyler, düşük dozlu bilgisayarlı tomografi (BT) taramaları ile erken evre akciğer kanserine karşı tarama yaptırabilir.
Alkol Tüketimini Sınırlamak
Aşırı alkol tüketimi, kanser riskini artırabilir. Akciğer kanseri riskinin artmasına direkt tesiri olmasa da alkol, sigara ile beraber vücuda daha çok zarar verebilir.
Stresten Kaçınmak ve Ruhsal Sıhhat
Kronik stres, bağışıklık sistemini zayıflatabilir ve genel sıhhat üstünde negatif etkilere yol açabilir. Ruhsal sağlığı korumak, sıhhatli bir yaşam tarzının parçasıdır.
Yararlı Takviyeler ve İlaçlar
Bazı araştırmalar, belirli bitkisel takviyelerin (mesela, C ve E vitamini) akciğer sağlığını destekleyebileceğini öne sürmüştür. Sadece bu tür takviyeleri kullanmadan ilkin bir doktora danışmak önemlidir.
Sıhhatli yaşam seçimi, erken teşhis ve bilgili sıhhat takipleri kanserin önlenmesinde en mühim adımlardır.
